Kruidenrijk grasland: onderdeel van natuurinclusieve landbouw
Ooit was Nederland rijk aan velden vol kruidenrijk grasland. Vanwege de veranderingen in de landbouw en de komst van bestrijdingsmiddelen en kunstmest groeit gras tegenwoordig veel sneller. Bloeiende kruiden en minder productieve soorten hebben geen schijn van kans meer om te overleven. Veel daarvan staan tegenwoordig op de rode lijst van zeldzame of bedreigde soorten. In het Buijtenland van Rhoon worden deze kruidenrijke graslanden weer aangelegd om de biodiversiteit te bevorderen en zeldzame graslandsoorten terug te brengen naar de akker. Bijkomend voordeel is dat het vee van de boeren, smult van dit rijke gras.
Vanaf mei staan de graskruidenmengels volop in bloei. Ze zien er nu al prachtig uit, maar worden komende jaren volgens onderzoeker Udo Prins van het Louis Bolk Instituut alleen nog maar mooier. Hij legt uit waarom kruidenrijk grasland zo enorm belangrijk is binnen natuurinclusieve landbouw en welke bijzondere soorten er te zien zijn.
Glanshaver hooiland
Udo Prins: “Kruidenrijk grasland op zeeklei valt onder het glanshaver hooiland verbond. Op vochthoudende, kalkrijke grond, komen bepaalde planten bij elkaar voor in het grasland en dat noem je het glanshaver hooiland verbond.” Vroeger zagen alle graslanden er zo uit, maar tegenwoordig is het zeldzaam. Dat komt voornamelijk omdat tegenwoordig het grasland stevig wordt bemest met drijfmest en kunstmest legt Udo uit: "Om de hoogste productie te verkrijgen worden daarnaast alleen nog maar de meest productieve grassen uitgezaaid. Door deze grassen en de bemesting kan er wel vijf tot zes keer per jaar gemaaid worden. Omdat veel kruiden een veel langere periode nodig hebben om tot bloei en zaadzetting te komen, zijn deze dus grotendeels uit het grasland verdwenen. Vroeger was mest echter erg schaars en werd het grasland slechts twee keer per jaar gehooid waarbij er ruimte was voor een hele grote diversiteit aan kruiden.”
Schraal hooiland
Kruidenrijk grasland wordt ook wel schraal hooiland genoemd. Met schraal wordt bedoeld dat de bodem weinig mest heeft ontvangen. Als er veel mest wordt gebruikt, dan neemt de bodemvruchtbaarheid en de grasproductie toe, maar neemt de kruidenrijkdom af. Je zou dus ook kunnen zeggen dat schraal hooiland eigenlijk rijk hooiland genoemd zou moeten worden vanwege de rijkdom aan biodiversiteit.
Inheemse zaden
Het kruidenrijk grasland in het Buijtenland van Rhoon is in 2019 ingezaaid met inheemse zaden die hier van oudsher voorkwamen. De zaden komen uit andere natuurgebieden en zijn niet opgekweekt. De grote diversiteit aan zaden, vergroot het succes dat de soorten die goed in het gebied passen het redden. Het duurt lang voordat de eerste soorten te zien zijn, minstens een jaar. Udo: “In 2019 zag je alleen maar een groen waasje. 2020 was mager, 2021 heel mooi en het wordt elk jaar iets mooier. Hoe langer het ligt, hoe mooier het wordt. Als je het goed beheerd in ieder geval. En dat betekent dat er net als vroeger maar twee keer per jaar wordt gemaaid.”
Kruidenrijk
Er groeien verschillende soorten bloemen en kruiden op de akker zoals rode klaver, boterbloem, beemdkroon (rechts), glad walstro, rolklaver, kleine klaver, witte klaver, smalle weegbree, knoopkruid, margrieten en veldzuring. De rode klaver (links) kun je goed ruiken, ze geven een zoete geur waar je volgens Udo bijna dronken van wordt. In de bermen staat smeerwortel.
Grassen
Maar naast die kruiden staat ook een enorme diversiteit aan grassoorten op het kruidenrijk grasland en eigenlijk zijn die minstens net zo belangrijk als de kruiden. Denk aan zachte dravik, glanshaver en reukgras. Als er veel reukgras staat, ruik je een karamelachtige zoete geur. In normaal grasland wordt hij overgroeid, maar in het schrale grasland houdt hij zich goed staande. Ook groeien er veel soorten die op de rode lijst voorkomen zoals kamgras, veldgerst en goudhaver, die komen niet meer zoveel voor in Nederland.
Altijd iets te halen voor insecten
Veel mensen vinden bloeiende bermen vol gele en witte bloemen met fluitenkruid en raapzaad heel mooi in het voorjaar. Het ziet er inderdaad mooi uit, maar heeft een groot nadeel. Beide planten houden van rijkheid en van stikstof. Ze groeien massaal en groot en drukken andere planten weg. Zodra fluitenkruid en raapzaad uitgebloeid zijn, dan wordt het overgenomen door gras en is er de rest van het jaar geen bloei meer. In het kruidenrijk grasland zie je dat er etages zijn van groei en bloei. De klavers en grootstreepkruid in mei en later volgen de margrieten. Van mei tot aan september staat er altijd wel iets in bloei. Voor insecten valt er daarom altijd iets te halen.
Maaien
Het kruidenrijk grasland blijft bloeien tot half juni. Dan wordt er gemaaid en daarna is er in augustus nog een fase van bloei met deels dezelfde bloemen en deels andere soorten. Het gemaaide hooi is heel erg smakelijk voor koeien of paarden. Het bevat veel mineralen, weinig suikers en is daardoor heel gezond. Udo: “Het perceel in de Portlandpolder wordt onderhouden en beheerd door agrariër Adjan Vos. Het hooi gaat naar zijn paarden. In begin was Adjan sceptisch, ‘moet er geen mest op?’ Maar toen zette hij voor het eerst het gemaaide hooi voor het voerhek en alle paarden vlogen erop af. Want het is ontzettend smakelijk en aromatisch. Voor een paard is dit een feestje. Adjan is om!”
Samengesteldbloemigen
Groot streepzaad is familie van de paardenbloem. De hele familie heet samengesteldbloemigen, of composieten. Daar vallen ook de margriet en madelief onder. Ze heten samengesteld omdat wat wij als bloem herkennen, eigenlijk een verzameling is van een hele grote hoeveelheid piepkleine bloempjes die samen het bloemhoofdje vormen. Bij veel samengesteldbloemigen zijn er dan ook nog twee soorten bloempjes te zien: buisbloemen en lintbloemen. Zoals bij onze nieuw verkozen nationale bloem, de madelief waar het gele midden uit buisbloemen bestaat en de witte lintbloemen er in een krans omheen staan.
Wil jij elke maand Buijtengewoon nieuws in je mailbox? Meld je aan voor de nieuwsbrief!
Buijtenland van Rhoon
In het Buijtenland van Rhoon willen boeren, recreatieondernemers, natuurliefhebbers en verenigingen laten zien hoe het ánders kan. Landbouw met respect voor de natuur. Met aandacht voor eerlijk voedsel. Geteeld dichtbij de afzetmarkt.
