Streefbeeld Plus: de concrete uitwerking van het streefbeeld
Het Buijtenland van Rhoon is een uniek gebied: een prachtig cultuurhistorisch polderlandschap en een oase van rust vlak bij de stad Rotterdam. Het is er nu al mooi maar het wordt de komende jaren nog veel aantrekkelijker: voor natuur, voor bezoekers én voor ondernemers. Het Streefbeeld dat in 2018 is vastgesteld schetst een “stip aan de horizon”: het bevat heldere en meetbare doelen, maar de weg daarnaartoe staat nog niet vast. Nergens in Nederland is ervaring met het verweven van natuur, landbouw en recreatie op dit schaalniveau en met deze intensiteit. Door experimenten en onderzoek zal de gebiedscoöperatie in het Buijtenland van Rhoon veel kennis vergaren over ‘natuurinclusieve landbouw’. De doelen zijn ambitieus, maar wie weet welke verrassingen de natuur nog in petto heeft.
Het Streefbeeld staat voor een polder waar natuur, landbouw en recreatie hand in hand gaan. Maar het woord zegt het al: het is een streven en nog niet concreet genoeg. Daarom is er de afgelopen periode hard gewerkt aan de verdere concretisering van het Streefbeeld. Hierbij zijn adviezen vanuit landbouw, natuur, recreatie en cultuurhistorie meegenomen. Deze adviezen zijn samen met de praktijkvoorbeelden uit het gebied verwerkt in het Streefbeeld Plus.
Maatregelen in het Streefbeeld
Het Streefbeeld is het kader voor de uitwerking van de verdere plannen. In het Streefbeeld is beschreven welke doelen de komende jaren gerealiseerd worden op het gebied van natuur, landbouw en recreatie. Het Streefbeeld is opgesteld door het Louis Bolk Instituut en de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap met inbreng van natuurorganisaties, boeren, recreatiedeskundigen en lokale betrokkenen.
De kaart die in het Streefbeeld stond, gaf een eerste blauwdruk voor de inrichting in het gebied. In het Streefbeeld zijn ook de maatregelen opgenomen, die ervoor moeten zorgen dat de doelen die beschreven staan, behaald zullen worden. Een aantal van deze maatregelen was al ingetekend op de kaart die in het Streefbeeld stond, maar nog niet alle maatregelen hadden daar een plek gekregen. Wel is in het Streefbeeld gekozen voor een duidelijke zonering:
‘In het noorden is het landschap het meest besloten, kleinschalig en gevarieerd. Reeds in de PKB wordt aangegeven dat het voor de hand ligt hier meer nadruk op de recreatie te leggen en de natuurdoelstellingen daar vervolgens op aan te passen. Het noordelijke deel is ook het best bereikbaar met auto’s en zal daarom de eerste en voornaamste toegangspoort tot het gebied gaan vormen. Dicht bij de aanwezige bebouwing zijn hier relatief veel toeristische voorzieningen en routes en ook de landbouw met de natuurmaatregelen (o.a. hoogstamboomgaarden en meer besloten landschap met struweel) wat een aantrekkelijk gebied zal vormen voor de recreant. Hier zullen ook de meeste faciliteiten worden aangeboden als eerste ontmoeting om vervolgens uitgenodigd te worden om de rest van het gebied als fietser of wandelaar verder te ontdekken. Naar het zuiden toe wordt het gebied opener en rustiger gehouden. Hier liggen minder paden om de akkervogels rust en ruimte te bieden. De nadruk in dit deel van het gebied ligt op de natuurdoelen en de recreatie is meer ondergeschikt. Om eenzelfde soort van zonering ook vanuit de andere toegangspoorten tot het gebied te creëren wordt ook in de westelijke punt (Johannapolder) en de oostelijke punt (Nieuwe Koedoodzone) een soortgelijke entree gecreëerd. De beleving van dit deel van het gebied gebeurt vanaf de dijken (slaperdijken en zeedijk) en enkele struinpaden door het gebied.’
In 2022 spraken we over het Streefbeeld Plus met directeur Anja Jongejan, toenmalig projectleider recreatie Monique Brederoo en landschapsarchitect Peter Verkade. Hieronder het artikel wat op basis daarvan op onze website is gepubliceerd in maart 2022.
Lerend beheren
Het streefbeeld is een document dat steeds in ontwikkeling blijft. Anja: “Het is geen blauwdruk maar een stip op de horizon. We moeten met elkaar het proces in.” Omdat het nog niet in beton is gegoten, wordt er lerend beheer toegepast, vertelt Landschapsarchitect Peter Verkade. Hij adviseert de gebiedscoöperatie op het gebied van ruimtelijke vertaling van de streefbeelddoelen en de inpassingen in het landschap. Hij heeft een mooi voorbeeld: “In het streefbeeld in 2018 waren heel brede oostwestwatergangen getekend in de Zegenpolder. Dat was een belangrijke manier om de natuurdoelen te halen. Uit ervaring bleek echter dat de bewerkingsrichting van de landbouw noord-zuid was. Als de landbouwmachines aankwamen bij de watergang, moesten ze dus draaien, wat zorgde voor verstoring voor de natuur. In het Streefbeeld Plus zijn er daarom veel meer oevers in noord-zuidrichting gemaakt.”
Balans tussen recreatie en natuur
Het Streefbeeld Plus heeft nog meer uitdagingen. De balans vinden tussen recreatie en natuur bijvoorbeeld, zonder het landschap te veel aan te tasten. Peter: “Landschapsontwerpers zijn geneigd om te overreguleren: ‘een bordje hier, een hekje daar’. Daarom moeten we goed bedenken wat voor paden en objecten we toepassen om het landschap puur te houden.” Projectleider recreatie Monique Brederoo vult aan: “Recreatie is een groot woord. Mensen hebben snel de associatie met een pretpark. Maar denk ook aan het Rhoons Blondbier, gebrouwen met gerst uit het gebied. Dat is ook al recreatie” Zij werkt mee aan Streefbeeld Plus en zorgt er, samen met de bewoners en betrokkenen voor dat de grote visie van het streefbeeld wordt vertaald naar een concrete invulling. Daarbij is gekeken naar verschillende soorten recreanten: “Het is aan ons de taak om in te zetten op het type recreant dat past bij het gebied: De natuurliefhebber en de rustzoeker. De poorten zullen drukker zijn, terwijl de struinpaden juist rustig moeten blijven.”
Cultuurhistorisch landschap
Dankzij het Streefbeeld Plus kunnen straks meer mensen van het gebied genieten. Peter legt uit waarom het gebied zo bijzonder is: ”Het is landschappelijk zo puur. Alle stappen die zijn gezet sinds 1400 zie je nog zo goed terug in dat landschap. Er zijn zelfs nog grasdijken in het gebied.” Dit beaamt Monique: “Het Buijtenland van Rhoon is zo’n uniek gebied. Dit komt onder andere door de cultuurhistorische elementen. Deze polder is nog behouden gebleven. Je ziet hoe hier vroeger landbouw werd gedreven. Er staat ook nog een oude boerderij, de Portlandhoeve, dat is een rijksmonument waarlangs de historische napoleonroute loopt. Vroeger hebben hier zeer waarschijnlijk Franse soldaten gelopen.”
Participatietraject
De volgende stap is de inloopavond voor bewoners en andere betrokkenen. Anja: “Het Streefbeeld Plus is aan de algemene ledenvergadering van de gebiedscoöperatie voorgelegd. De ALV is akkoord gegaan met de inzet van het Streefbeeld Plus als startdocument voor de gesprekken met de leden, de stakeholders zoals provincie, waterschap en gemeente, te gebruiken. Vanaf april worden de bewoners geïnformeerd en meegenomen in de plannen. Het is niet voor niets een streefbeeld, dat doe je ook samen met de bewoners.”
Beleefbaar
Doelstelling is dat de inrichting van het gebied in 2026 al een heel eind is. Peter kijkt ernaar uit dat het landschap echt beleefbaar is: “Het is zo’n verschil of je in de polder loopt of het vanaf de rand beleeft. Straks kun je het landschap en de agrarische productie echt beleven want dan loop je naast het vlas en de rodekool, in plaats van dat je er overheen kijkt.”
Monique ziet het al helemaal voor zich als het gebied af is: “Dan lopen mensen van de noordkant over de struinpaden tot aan de eendenkooi. Hopelijk genieten ze er net zo erg van als ik en denken ze: ‘wat een prachtig gebied aan de rand van Rotterdam. Hier wil ik vaker heen.’”
Wil je ook geïnformeerd worden over het Streefbeeld Plus? Meld je hier aan voor de nieuwsbrief en vink 'Streefbeeld Plus' aan.