Onderzoek naar duurzaam verdienmodel voor akkerbouwers

April 2024

Een eerlijke vergoeding voor boeren die bijdragen aan de biodiversiteit. Dat is het uitgangspunt van het project ‘Een verdienmodel met de Biodiversiteitsmonitor’, dat wordt uitgevoerd in het Buijtenland van Rhoon. Onderdeel van de RVO-subsidie ‘Samenwerken aan groen-economisch herstel’ en aangevraagd door akkerbouwer Arjo Klok, in samenwerking met het Louis Bolk Instituut. In dit project worden de KPI’s (kritieke prestatie-indicatoren) van de landelijk ontwikkelde BiodiversiteitsMonitor Akkerbouw gekoppeld aan de gemeten biodiversiteit in het gebied. Daarnaast wordt met ketenpartners onderzocht of zij die meetbare impact kunnen belonen. Dit wordt voor het eerst in Nederland op deze manier onderzocht en biedt perspectief voor een landelijk verdienmodel.

Bevordering van de biodiversiteit

Van boeren wordt verwacht dat ze bijdragen aan de biodiversiteit. Maar dat vertaalt zich nog niet door in een verdienmodel. In het Buijtenland van Rhoon hebben agrariërs afgelopen jaren diverse maatregelen genomen die de biodiversiteit bevorderen zoals het extensiveren van het bouwplan en het verbeteren van de bodemkwaliteit. Voor de akkerbouwers betekent dit vaak een vermindering van inkomsten en/of verhoging van kosten. Dit project kan hen perspectief bieden om het lagere bedrijfsresultaat uit gewassen te compenseren met betalingen voor de natuurdiensten die zij leveren.

KPI’s

Dennis Heupink, projectleider vanuit het Louis Bolk Instituut, kwam op het idee voor dit project. Hij werkte mee aan de wetenschappelijke onderbouwing van de BiodiversiteitsMonitor Akkerbouw en was in Rhoon betrokken bij het verzamelen van bedrijfsgegevens voor de landbouwmonitoring. Daar zag hij een match tussen. “In het Buijtenland van Rhoon wordt veel data verzameld op het gebied van bedrijfsvoering en biodiversiteit. De KPI’s van de Biodiversiteit Monitor zijn vastgesteld op basis van literatuuronderzoek. Hier kunnen we goed testen of het inderdaad klopt dat deze vastgestelde indicatoren bepalend zijn voor het verbeteren van de biodiversiteit.”

Onderzoek

Het onderzoek bestaat uit twee onderdelen. Het eerste spoor is de validatie van de BiodiversiteitsMonitor en andere spoor is het onderzoeken van het verdienmodel. Eerst wordt alle data die is verzameld van 2017 tot 2023 naast elkaar gelegd en wordt gekeken hoe de boeren scoren op KPI’s. Verder onderzoeken we hoe die score op de KPI’s de biodiversiteit in het veld, dus bijvoorbeeld het bodemleven, de insecten en de vogels, heeft beïnvloed. Voor de boeren in het Buijtenland van Rhoon kan dit mogelijk een puzzelstukje zijn in de zoektocht naar een eerlijk verdienmodel. Dennis: “Nu krijgen boeren een aangepaste pachtprijs en meerwaarde door de verkoop in de korte keten. Er ligt nog een gat voor akkerbouwers die via de lange keten verkopen waar nog geen meerprijs tegenover staat. Dat zou de BiodiversiteitMonitor kunnen invullen.”

BiodiversiteitsMonitor Akkerbouw (BMA

De BiodiversiteitsMonitor Akkerbouw (BMA) heeft als doel om de prestaties op het gebied van biodiversiteit meetbaar te maken. Op initiatief van de Brancheorganisatie (BO) Akkerbouw, Rabobank, het Wereld Natuur Fonds en de provincie Groningen zijn 8 KPI’s opgesteld en wetenschappelijk getoetst door Louis Bolk Instituut, Wageningen Universiteit en BoerenNatuur. Begin 2023 werd de Biodiversiteitsmonitor gelanceerd. Dit is onderdeel van het Deltaplan Biodiversiteitsherstel. Naast het Buijtenland van Rhoon is in de Zuidwestelijke Delta een pilot van start, waar een aantal akkerbouwers uit Rhoon op aansluiten.

Lees meer over de BiodiversiteitsMonitor Akkerbouw

Groen Verdienmodel

In het tweede deel van het project wordt onderzocht welke partijen bereid zijn om te betalen voor de biodiversiteit in het gebied. Daar is projectleider Lara Aelen voor verantwoordelijk. Zij ziet kansen: “Een partij als het waterschap kan meerwaarde zien in de verbetering van waterkwaliteit. Voor mij is het project geslaagd als we concrete afspraken hebben gemaakt met overheden of ketenpartijen over de waardering van de biodiversiteit.” Dennis vult aan: “Het voordeel is dat de BiodiversiteitsMonitor vanuit de keten is opgericht. Zij zien dus ook de meerwaarde om te kunnen laten zien dat ze duurzaam zijn.”

Prijskaartje aan biodiversiteit

Arjo Klok is een van de deelnemende agrariërs en mede-aanvrager van het project. “In het Buijtenland van Rhoon zijn we voorloper met het realiseren van meer biodiversiteit. Door te meten en weten kunnen we de impact ook bewijzen. Uiteindelijk zal er ook een vergoeding voor moeten komen.” Er zijn twee dingen waar hij op hoopt in dit project: “Dat er meer biodiversiteit is en daardoor mooiere natuur voor de generatie na ons. En dat iedereen die tussen de teler en consument in zit, inclusief de consument, meer inzicht krijgt in dat biodiversiteit ook iets kost.”

Uniek in Nederland

De gebiedsgerichte onderbouwing van de BiodiversiteitsMonitor is uniek volgens Dennis: “In Nederland wordt wel al geëxperimenteerd met de BiodiversiteitsMonitor Akkerbouw en beloningen daarvoor, maar meten wat het daadwerkelijke effect van maatregelen is op de biodiversiteit, dat is uniek. Rhoon is enige plek in Nederland waar in één gebied meerdere agrariërs naar een gezamenlijk doel toe werken en waarbij ook gemeten wordt wat effect is op biodiversiteit in de akkerbouw.”

Samenwerking tussen RVO, kennispartijen, agrariërs en ketenpartijen

Het project ‘Een verdienmodel met de Biodiversiteitsmonitor’ is een samenwerking tussen Buijtenland van Rhoon en Louis Bolk Instituut. Vanuit het Louis Bolk Instituut is projectleider Dennis Heupink betrokken en Lara Aelen als projectleider vanuit het Buijtenland van Rhoon. Het onderzoek wordt uitgevoerd met behulp van een RVO-subsidie ‘Samenwerken aan groen-economisch herstel’, POP-3 subsidie Netwerk Platteland. Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling